संविधानमय शाळेचा प्रेरणा दायी प्रवास एक आदर्शवादी शिक्षण मंदिर

आज, दिनांक 20 जुलै 2025 रोजी, फुलेप्रेमी आणि संविधानदूत माननीय विजय वडवेराव सर यांच्यासोबत पुणे जिल्ह्यातील मुळशी तालुक्यातील गोडांबेवाडी येथील देशातील पहिली जिल्हा परिषद प्राथमिक संविधानमय शाळा (शाळा क्रमांक 1) ला भेट देण्याचा अनमोल योग आला. या भेटीत माझ्यासोबत फुलेप्रेमी गझलकार अनिल नाटेकर देखील उपस्थित होते. ही शाळा गेली 13 वर्षे माननीय विजय वडवेराव यांच्या प्रेरणादायी नेतृत्वाखाली संविधानाच्या मूल्यांचा प्रसार आणि शिक्षणाचा पाया भक्कम करत आहे.

गोडांबेवाडी येथील ही शाळा निसर्गरम्य आणि प्रदूषणमुक्त परिसरात वसलेली आहे. शाळेच्या मुख्य प्रवेशद्वारावर मोठ्या अक्षरांत असलेले "संविधानमय शाळा" हे शब्द आणि परिसरातील बेंचवर लिहिलेल्या संविधानावरील सुविचारांनी मन प्रसन्न झाले. शाळेच्या परिसरातील स्वच्छता, शांतता आणि सकारात्मक वातावरण यामुळे प्रत्येक अभ्यागताला एक वेगळाच अनुभव मिळतो. शाळेच्या संरक्षण भिंतीवरील भित्तीचित्रे विशेष लक्षवेधी होती. या भित्तीचित्रांमध्ये भारतीय संविधानातील नागरिकांची मूलभूत कर्तव्ये रंगवलेली होती. त्याचबरोबर, देशातील पहिल्या मुस्लिम शिक्षिका फातिमाबी शेख यांची प्रतिमा आणि त्यांच्या कार्याला उजाळा देणारी माननीय विजय वडवेराव यांनी लिहिलेली "माय फातिमा" ही काव्यरचना सर्वांचे लक्ष वेधून घेत होती. ही काव्यरचना फातिमाबी शेख यांच्या शैक्षणिक योगदानाला आणि त्यांच्या प्रेरणादायी जीवनाला एक सुंदर श्रद्धांजली आहे.

या शाळेची खासियत म्हणजे येथील विद्यार्थ्यांनी संविधानाची उद्देशिका (Preamble) आणि मूलभूत कर्तव्ये (Fundamental Duties) केवळ पाठांतर केलेली नाहीत, तर ती त्यांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनली आहेत.
या भेटीवेळी शाळेतील माजी संविधानदूत विद्यार्थ्यांची उपस्थिती हा एक अभिमानास्पद क्षण होता. या विद्यार्थ्यांनी संविधानातील मूल्यांचा आदर आणि त्याची अंमलबजावणी याबाबत जागरूकता दाखवली. त्यांच्याशी संवाद साधताना त्यांच्या विचारांमधील प्रगल्भता आणि संविधानाविषयीचा अभिमान स्पष्टपणे जाणवला.

शाळेच्या वर्गखोल्यांमध्ये छत्रपती शिवाजी महाराज, आरक्षणाचे जनक छत्रपती शाहू महाराज, क्रांतिसूर्य महात्मा ज्योतीराव फुले, सावित्रीबाई फुले, पहिल्या मुस्लिम शिक्षिका फातिमाबी शेख, आद्य क्रांतिगुरू वस्ताद लहुजी साळवे आणि संविधानाचे शिल्पकार विश्वरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या प्रतिमा अभिमानाने लावलेल्या आहेत. या थोर व्यक्तिमत्त्वांच्या विचारांचा प्रभाव शाळेच्या प्रत्येक कोपऱ्यात जाणवतो. या प्रतिमा विद्यार्थ्यांना सतत प्रेरणा देतात आणि त्यांच्यामध्ये समता, स्वातंत्र्य, बंधुता आणि न्याय या मूल्यांचा आदर निर्माण करतात.

या संविधानमय शाळेचे संपूर्ण श्रेय माननीय विजय वडवेराव यांना जाते. त्यांनी शैक्षणिक जबाबदारी सांभाळताना संविधानाच्या मूल्यांची जनजागृती करण्याचे अनन्यसाधारण कार्य केले आहे. त्यांच्या या कार्याची दखल इंडिया बुक ऑफ रेकॉर्ड्सने घेतली असून, त्यांच्या या प्रेरणादायी कार्यशैलीसाठी त्यांचे मनःपूर्वक अभिनंदन. माननीय विजय वडवेराव यांनी शाळेला केवळ शिक्षणाचे मंदिरच बनवले नाही, तर संविधानाच्या तत्त्वांचा प्रसार करणारे एक प्रेरणास्थळ बनवले आहे. त्यांच्या या कार्यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये केवळ शैक्षणिक प्रगतीच नाही, तर एक जबाबदार आणि जागरूक नागरिक बनण्याची प्रेरणा मिळत आहे.

गोडांबेवाडी येथील ही संविधानमय शाळा केवळ शिक्षण देणारी संस्था नसून, भारतीय संविधानाच्या मूल्यांना जीवनात उतरवणारी एक आदर्शवादी प्रयोगशाळा आहे. मा. विजय वडवेराव यांच्यासारख्या शिक्षकांमुळे आणि त्यांच्या दूरदृष्टीमुळे अशा शाळा देशातील इतर शाळांसाठी एक प्रेरणादायी उदाहरण ठरत आहेत. अशा कार्यामुळे समाजात सकारात्मक बदल घडत असून, संविधानाच्या मूल्यांचा आदर करणारी पिढी घडत आहे. या शाळेच्या माध्यमातून निर्माण होणारी ही जागरूकता आणि प्रेरणा निश्चितच देशाच्या उज्ज्वल भवितव्यासाठी मोलाची ठरेल.

- फुलेप्रेमी अरविंद बनसोडे, पुणे